در راستای تحقق سیاست‌های توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و خودکفایی در تجهیزات پیشرفته، شبکه تبادل فناوری با همکاری ستاد توسعه فناوری نانو و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری فراخوان «سومین چالش ارتقای ستاپ آزمایشگاهی به تجهیزات تجاری» را منتشر کرد. این چالش ملی با هدف شناسایی و حمایت از طرح‌های فناورانه‌ای برگزار می‌شود که بتوانند ستاپ‌های آزمایشگاهی حاصل از پروژه‌های پژوهشی را به تجهیزات صنعتی، قابل عرضه در بازار و دارای ارزش اقتصادی تبدیل کنند. در این رویداد، محققان، فناوران، شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌ها دعوت می‌شوند تا با ثبت طرح‌های خود تا ۱۵ آذرماه ۱۴۰۴، از حمایت‌های فنی، مالی و تجاری‌سازی برخوردار شوند. این چالش، بستری برای پیوند میان پژوهش‌های دانشگاهی و بازار فناوری ایجاد کرده و مسیر تبدیل ایده‌های آزمایشگاهی به محصولات رقابت‌پذیر را هموار می‌کند.
فرصتی برای جان‌بخشی دوباره به ستاپ‌های دانشگاهی
با گسترش فعالیت‌های علمی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور، تجهیزات و ستاپ‌های متعددی در حوزه‌های گوناگون فناوری، از جمله نانوفناوری، فیزیک، شیمی، زیست‌فناوری و مهندسی ساخته شده‌اند. بسیاری از این ستاپ‌ها در ابتدا برای انجام یک پروژه تحقیقاتی طراحی می‌شوند و پس از پایان پژوهش یا انتشار مقاله، دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. این در حالی است که تعداد زیادی از آن‌ها ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به تجهیزات تجاری دارند؛ تنها کافی است اصلاحات فنی، طراحی صنعتی، سیستم کنترل و اتوماسیون روی آن‌ها اعمال شود.
چالش ارتقای ستاپ آزمایشگاهی به تجهیزات تجاری، دقیقاً با هدف احیای این ظرفیت‌ها و حمایت از فناورانی طراحی شده است که می‌خواهند دستاورد پژوهشی خود را به محصولی قابل‌عرضه در بازار تبدیل کنند.
تکیه بر ظرفیت نهادهای علمی و شرکت‌های دانش‌بنیان
در سال‌های اخیر، کشور گام‌های مؤثری برای بومی‌سازی فناوری‌های کلیدی و توسعه تجهیزات موردنیاز حوزه‌های پیشرفته برداشته است. موفقیت در این مسیر، نیازمند هم‌افزایی میان پژوهش، صنعت و سرمایه است.
به همین منظور، برنامه چالش‌های فناوری و نوآوری شبکه تبادل فناوری با همکاری ستاد توسعه فناوری نانو و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، بستری را برای شناسایی و حمایت از طرح‌های دارای پتانسیل تجاری‌سازی فراهم کرده است. این رویداد با تمرکز بر استفاده از ظرفیت‌های علمی دانشگاه‌ها و توان مهندسی شرکت‌های دانش‌بنیان، تلاش دارد مسیر تبدیل نتایج پژوهشی به تجهیزات کاربردی را تسهیل کند.
محور و اهداف برگزاری چالش
هدف اصلی از برگزاری سومین چالش، توسعه و تجاری‌سازی تجهیزات آزمایشگاهی بومی و پاسخ به نیازهای راهبردی کشور در حوزه فناوری‌های پیشرفته است.
این برنامه علاوه بر ایجاد زمینه برای خودکفایی در تولید تجهیزات تحقیقاتی، به دنبال تقویت زنجیره ارزش در اکوسیستم نوآوری کشور است تا نتایج پژوهش‌های دانشگاهی به شکل محصول قابل‌فروش و صادرات‌پذیر عرضه شود.
معیارهای ارزیابی طرح‌ها
ارزیابی طرح‌ها در این چالش بر پایه شاخص‌های فنی، اقتصادی و بازار انجام می‌شود. برخی از مهم‌ترین معیارهای ارزیابی عبارت‌اند از:
- میزان اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی تجهیز
- توانایی در حل نیازهای اساسی کشور
- قابلیت استفاده در شرکت‌های بزرگ صنعتی
- سطح پیچیدگی فنی و فناوری
- امکان ثبت شرکت دانش‌بنیان
- برخورداری از متقاضی صنعتی یا بازار هدف
- وجود ستاپ اولیه قابل بهره‌برداری
- قابلیت ارتقاء و تبدیل به تجهیز مقیاس‌پذیر
- نبود نمونه مشابه داخلی تجاری‌سازی‌شده
در مقابل، طرح‌هایی که فاقد تیم فنی متخصص، بازار مشخص یا قیمت‌گذاری رقابتی باشند و یا مغایرت فنی با الزامات چالش داشته باشند، از مرحله ارزیابی حذف خواهند شد.
فرآیند ثبت‌نام و داوری طرح‌ها
شرکت‌کنندگان می‌توانند تا ۱۵ آذرماه ۱۴۰۴ طرح پیشنهادی یا طرح مفهومی تجهیز خود را از طریق تکمیل فرم ثبت‌نام و ارائه پاسخ به سؤالات فنی ارسال کنند.
پس از پایان مهلت ثبت‌نام، غربال‌گری اولیه توسط کمیته تخصصی انجام می‌شود و طرح‌های واجد شرایط به مرحله داوری تخصصی راه می‌یابند. در این مرحله، ارزیابی با حضور کارشناسان فنی، متخصصان صنعتی و داوران علمی انجام خواهد شد.
طرح‌هایی که بالاترین امتیاز را کسب کنند، به عنوان طرح‌های منتخب معرفی شده و وارد مرحله ساخت نمونه تجاری می‌شوند.
مرحله توسعه و ارزیابی عملکرد تجهیز
ستاپ‌های برگزیده حدود شش ماه فرصت خواهند داشت تا با انجام اصلاحات فنی، بازطراحی، بسته‌بندی صنعتی و افزودن سامانه‌های کنترلی و اتوماسیون، نسخه‌ای از تجهیز خود را بسازند.
در این مدت، تیم‌ها موظف به ارائه گزارش‌های پیشرفت گام‌به‌گام هستند تا ضمن پایش عملکرد، از حمایت‌های مالی و مشاوره‌ای برنامه بهره‌مند شوند. در پایان، ارزیابی عملکرد نمونه تولیدی انجام شده و طرح‌هایی که استانداردهای فنی و صنعتی را کسب کنند، به مرحله تولید انبوه هدایت خواهند شد.
حمایت‌ها و مشوق‌ها
طرح‌های منتخب در سومین چالش از حمایت‌های ویژه‌ای بهره‌مند می‌شوند که شامل موارد زیر است:
- تسهیلات مالی از طریق معرفی به برنامه «رینکست»؛ میزان و نرخ این تسهیلات بر اساس ویژگی‌های طرح تعیین می‌شود.
- دسترسی به شبکه سرمایه‌گذاران و شرکای صنعتی شامل سرمایه‌گذاران خطرپذیر (VC)، شتاب‌دهنده‌ها و صنایع بزرگ.
- مشاوره تخصصی در زمینه مالکیت فکری و ثبت اختراع برای حمایت از تجاری‌سازی طرح‌ها.
- اتصال به کارگزاران تبادل فناوری جهت شناسایی متقاضیان صنعتی، تسهیل قراردادهای همکاری و تسریع ورود به بازار.
این حمایت‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ضمن کاهش ریسک توسعه تجهیزات، امکان پیوند مؤثر بین پژوهشگران و بخش صنعت را فراهم آورند.
دعوت از فناوران برای مشارکت در چالش
با توجه به تجربه موفق دو دوره گذشته و تجاری‌سازی چندین تجهیز آزمایشگاهی در حوزه‌های نانو، فیزیک و مهندسی مواد، برگزاری سومین دوره این چالش می‌تواند گام مؤثری در جهت تحقق اقتصاد دانش‌بنیان و بومی‌سازی تجهیزات راهبردی باشد.
علاقه‌مندان، پژوهشگران، شرکت‌های فناور و مراکز تحقیقاتی می‌توانند با مراجعه به سامانه ثبت‌نام در چالش، فرم‌های مربوطه و راهنمای شرکت در این برنامه را دریافت کرده و طرح‌های خود را ارسال کنند.
این فراخوان، نه‌تنها فرصتی برای احیای دستاوردهای آزمایشگاهی، بلکه مسیری برای ورود پژوهشگران به عرصه بازار تجهیزات علمی و صنعتی کشور است؛ گامی مؤثر در مسیر تبدیل دانش به ثروت و تحقق شعار «علم، فناوری و اقتصاد در خدمت توسعه ملی».